Samo su dvije opštine u Republici Srpskoj prošle godine zabilježile pozitivan prirodni priraštaj – Kotor Varoš i Osmaci. Jezero je jedina opština u kojoj je prirodni priraštaj „na nuli“, dok je u svim ostalim mjestima broj mrtvih daleko veći nego broj rođenih.

Demograf Aleksandar Čavić, koji je bio gost našeg podkasta „PST!“, kaže da ga ova informacija nije iznenadila. Republika Srpska, tvrdi on, više od 20 godina bilježi negativan prirodni priraštaj. Izuzetak su bile prve poratne godine kada je prirodni priraštaj bio pozitivan.

– Tih prvih devet poratnih godina imali smo pozitivan prirodni priraštaj, a od tada nastaje period negativnog prirodnog priraštaja koji se ne može pratiti kao neka sporadična pojava, nego kao stabilna konstanta. U prosjeku smo gubili oko 5.000 stanovnika godišnje – kaže Čavić.

Republika Srpska je samo po osnovu negativnog prirodnog priraštaja izgubila preko 102.000 stanovnika. Zabrinjavajuće je i to, dodaje Čavić, što nijedna lokalna zajednica nema stabilno dug pozitivan prirodni priraštaj. Poseban izazov predstavlja i to što Srpska nema adekvatne podatke o stanovništvu.

– Statistika bilježi sve pojave o kojima govorimo. Ona je naslijeđena još iz bivšeg sistema, dosta je uređena i precizna. Međutim, svi ostali podaci su oskudni. Posljednji popis smo imali prije 12 godina i on je bio bremenit različitim uticajima političkih elita, prije svega bošnjačke političke elite, na stvaranju nerealne slike o stanovništu u BiH – smatra Čavić.

Srpska ima intenzivnu promjenu broja stanovnika i njegovih struktura i to ne samo pod uticajem prirodnog kretanja, nego naročito pod uticajem spoljnih migracije koje naša zvanična statistika ne bilježi. Nemamo odgovarajuće ni strategije, ni odgovarajuće politike, pa posljedično nemamo ni godišnja istraživanja o svim demografskim problemima.

Među gradovima koji imaju negativan prirodni priraštaj nalazi se i Banja Luka. Čavić kaže da je ta „banjolučka pravilnost“ uočena prilikom izrade strategije demografskog razvoja grada Banje Luke koja je usvojena prije dvije i po godine.

– Banja Luka je jedina lokalna zajednica koja ima usvojenu strategiju demografskog razvoja na području zapadnog Balkana, ali i ta strategija ima nekoliko manjkovosti. Na nivou Republike Srpske ne postoji slična strategija, a upravo je Srpska nadležna najvećim dijelom za sprovođenje mjera demografske politike. Što se tiče Banje Luke – jedina komponenta na koju možemo da računamo jeste pozitivan migracioni saldo unutrašnjih migracija. To znači da će ljudi da dolaze iz cijele Republike Srpske u Banju Luku – ističe Čavić.

Čavić dodaje da Republika Srpska ima naraslo starije stanovnište, a to zapravo ukazuje da se povećava očekivano trajanje života. Naša generacija će, tvrdi Čavić, živjeti najduže od svih generacija koje su do sada živjele na ovom prostoru. Ali, produženje očekivanog trajanja života nije dovelo do produženja biološkog okvira za rađanje.

– Taj biološki okvir i dalje je ostao isti, a nama prag prvorođenja snažno raste i iznosi 29 godina. To predstavlja ozbiljan problem imajuću vidu da je ustanovljeno kako 95 posto svih komplikacija u vezi sa trudnoćom i rađanjem otpada na osobe starije od 30 godina. Moramo ozbiljno da radimo na smanjenju praga prvorođenja – rekao je Čavić.

Republika Srpska, smatra Čavić, ima 970-975.000 stanovnika. Tu procjenu bazira na statistici prirodnog kretanja. Od popisne godine Republika Srpska je ostala bez 71.000 stanovnika. Najveći gubitak stanovništva upravo je rezultovan negativnim migracionim saldom. Ako govorimo o tome da Republika Srpska gubi 5.000 stanovnika godišnje po osnovu negativnog prirodnog priraštaja, a 10.000 po osnovu negativnog migracionog salda, jasno je da je to najveći generator gubitka ljudi.

– Mi smo zemlja koja ima uređene granične prelaze. Prema svim dostupnim izvorima nemamo nikakav značajan obim ilegalnih migracija. Možemo, dakle, da bilježimo dnevne migracije. Biometrijskom putnom ispravom može da se zabilježi svaki pojedinačni prelazak bilo koje osobe preko granične linije. U takvom kontekstu imamo sve pretpostavke da osmislimo tehnički instrumentarijum koji bi bilježio taj obim spoljnih migracija – kazao je Čavić.

gerila.ifno